Iedereen die vóór het digitale tijdperk naar school ging, kent ze nog wel: die grote, kleurrijke kaarten aan de muur van het klaslokaal. Of het nu ging om een wereldkaart, een kaart van Nederland, een overzicht van zoogdieren of een kaart van het Romeinse Rijk, deze oude schoolkaarten waren dé manier om kinderen kennis bij te brengen over de wereld om hen heen. Wat ooit puur functioneel lesmateriaal was, is tegenwoordig uitgegroeid tot een geliefd en waardevol verzamelobject.
Waarvoor werden schoolkaarten vroeger gebruikt?
De eerste schoolkaarten verschenen al halverwege de 19e eeuw en werden een vast onderdeel van het onderwijs in aardrijkskunde, geschiedenis en biologie. Ze waren bedoeld om leerlingen visueel inzicht te geven in complexe onderwerpen: van de loop van rivieren en de verdeling van landen tot de verspreiding van diersoorten of het verloop van historische gebeurtenissen.
Er waren grofweg drie soorten schoolkaarten:
- Topografische kaarten – zoals wereldkaarten, landkaarten of stadsplattegronden.
- Biologische kaarten – bijvoorbeeld kaarten van Europese zoogdieren, zeeleven of ecosystemen.
- Historische kaarten – kaarten die bijvoorbeeld het Romeinse Rijk, de Franse Revolutie of de koloniale tijd weergeven.
Juist die variatie maakt ze vandaag extra interessant voor verzamelaars. Een kaart die ooit werd gebruikt om een klas te leren waar leeuwen leefden of hoe Napoleon Europa veroverde, is nu een tastbaar stukje geschiedenis aan de muur.
Hoe oud zijn de meeste schoolkaarten?
De oudste Nederlandse en Belgische schoolkaarten dateren uit ongeveer 1850 – 1880, maar de meeste kaarten die nog circuleren komen uit de periode 1880 – 1970. Na de jaren ’70 verdwenen ze langzaam uit het klaslokaal door de komst van projectoren en later digitale lesmethodes.
Juist doordat ze na die tijd niet meer werden geproduceerd, is hun nostalgische en decoratieve waarde sterk toegenomen. Vooral kaarten die de wereld laten zien zoals die toen was: met oude koloniale grenzen of landen die inmiddels verdwenen zijn.
Worden schoolkaarten verzameld?
In de afgelopen jaren zijn oude schoolkaarten uitgegroeid tot een populaire verzamelcategorie. Ze zijn niet alleen geliefd bij verzamelaars van historische objecten, maar ook bij liefhebbers van vintage interieur. Grote wandkaarten geven karakter aan een kamer, een kantoor of een winkel.
Sommige verzamelaars specialiseren zich in één type (bijvoorbeeld kaarten van het Romeinse Rijk), anderen verzamelen complete series van een uitgever zoals Noordhoff, Wolters of Claes. Vooral thematische kaarten, zoals de verspreiding van diersoorten of veldslagen uit de Napoleontische tijd zijn erg gewild.
Wat zijn oude schoolkaarten waard?
De waarde van een schoolkaart hangt sterk af van de leeftijd, staat, zeldzaamheid, onderwerp en uitgever. Hieronder een indicatie van de prijzen die je kunt verwachten op de verzamelmarkt of bij online veilingen:
- Algemene topografische kaarten (1950–1970): €30 – €100
- Biologische kaarten met dieren of ecosystemen (1900–1950): €100 – €300
- Historische kaarten van veldslagen of oude rijken (1900–1940): €200 – €500
- Zeldzame, vroeg-20e-eeuwse kaarten in perfecte staat: €500 – €1.200+
Gelukkig zijn oude schoolkaarten nog goed te vinden, al zijn de zeldzaamste exemplaren vaak snel weg. Je kunt ze onder andere vinden via antiekwinkels, verzamelbeurzen, rommelmarkten en online veilingen zoals Catawiki. Oude schoolkaarten zijn veel meer dan stoffige relikwieën uit het klaslokaal. Ze zijn een unieke combinatie van geschiedenis, kunst en educatie. Of je nu valt voor een kaart van de wereld zoals die er honderd jaar geleden uitzag, een kaart vol exotische diersoorten, of een historisch overzicht van veldslagen: elke kaart vertelt een verhaal. En met een groeiende groep verzamelaars stijgt ook de waarde van deze nostalgische objecten. Wie weet hangt er op zolder nog een kaart die honderden euro’s waard is of vind je jouw droomkaart binnenkort op een online veiling.
